چه جوشانده‌هایی در دوران بارداری مفید هستند و کدام‌یک ممکن است برای شما و نوزاد مضر باشند؟

پاسخ کارشناسان:

پزشک ماما

من راجع به خطر جوشانده‌های گیاهی اطلاعی ندارم. اگر می‌خواهید جوشانده بابونه یا نعناع بخورید، مانعی ندارد. اما من جوشانده‌هایی را که ادعا می‌کنند حاوی مکمل‌های غذایی هستند، نمی‌خورم. نه به خاطر این‌که مکمل‌ها برای نوزاد بد باشند، بلکه به خاطر این‌که نمی‌دانم که آیا خوب هستند یا خیر.

بطور کلی هر چه در دوران بارداری غذا‌ها و نوشیدنی‌های نامطمئن کمتر بخورید، حال بهتری خواهید داشت. همچنین اداره نظارت بر دارو و مواد غذایی، مکمل‌ها را کنترل نمی‌کند. بنابراین نمی‌دانید که ممکن است حاوی چه نوع مواد آلاینده‌ای باشند.

گیاه‌شناس، پزشک گیاهی، متخصص طب سوزنی

بستگی دارد، من همیشه به بیمارانم می‌گویم که بطور کلی سعی کنند در طول ۳ ماه اول بارداری که جنین ممکن است بیشتر آسیب‌پذیر باشد، از گیاهان دارویی استفاده نکنند. اما بطور کلی فکر نمی‌کنم در بازار چیزی باشد که مقدار کم آن در یک فنجان چای ضرری داشته باشد. برای مثال، جوشانده‌ها بسیار رقیق‌تر از تنتور‌های گیاهی (در اصطلاح پزشکی مایعی است که از تأثیر الکل یا ا‌تر بر جوهرهای مواد گیاهی یا حیوانی یا معدنی به‌دست می‌آید) هستند.

من خوردن جوشانده‌هایی که حاوی موادی با تأثیر شناخته‌شده باشند از قبیل گل راعی یا کاوا را ممنوع می‌کنم. همچنین جوشانده‌هایی که ممکن است باعث تحریک انقباضات رحمی یا قاعدگی شوند مانند کوهوش سیاه یا کوهوش آبی. دقت شود زعفران و آویشن دم کرده برای بارداران خطر ساز بوده و از مصرف آنها جداً خودداری نمایید.

جوشانده برگِ تمشک تقریباً اساس تمامی جوشانده‌های بارداری است و کاملاً بی‌خطر است و تصور می‌شود که به افزایش انقباض مؤثر رحم در طول زایمان کمک می‌کند.

به‌طور کلی گیاهانی که در دوران بارداری توصیه می‌کنم، عبارتند از: برگ گزنه که جوشانده‌ای مغذی است، بادرنجبویه که یک آرامش بخش ملایم و چای ضد تبخال است، بابونه که آرام بخش ملایمی است و به هضم غذا کمک می‌کند، نعناع برای نفخ و دل پیچه و چای زنجفیل تازه که برای حالت تهوع خوب است. ریشه زنجفیل تازه در بسیاری از فروشگاه‌ها عرضه می‌شود. طبق پزشکی سنتی چینی، خوردن جوشانده یا خیسانده زنجفیل خشک در دوران بارداری توصیه می‌شود.

«به دلیل کاهش قدرت سیستم دفاعی و ایمنی بدن در دوران بارداری»، بیماری‌های گوارشی و مسمومیت‌های غذایی برای مادران باردار دارای خطر مضاعف می‌باشد. ناراحتی‌های گوارشی که سابقاً به راحتی قابل بهبود بودند و فقط به یک اسهال ساده ختم می‌شد، در این دوران می‌تواند عواقب بدی چون سقط جنین را به دنبال داشته باشد. از این رو زنان باردار باید دقت بیشتری در انتخاب غذا‌هایشان داشته باشند.

نا‌گفته نماند، بسیاری از توصیه‌هایی که به زنان باردار در خصوص رژیم غذاییشان می‌شود، سندیت نداشته و فقط باعث افزایش نگرانی ایشان می‌شود. 

آگاهی از اینکه در دوران بارداری چه چیزی می‌توان خورد و چه چیزهایی را نباید خورد، واقعا می‌تواند بار زیادی از دوش خانم‌های باردار بردارد. ظاهراً هر روز داستانی در رابطه با غذاهادر روزنامه‌ها چاپ می‌شود که خانم‌های باردار باید از آن‌ها اجتناب کنند و باعث می‌شود از خوردن هر چیزی که از لیست غذا‌هایشان حذف شده است، بترسند.

تجربهٔ چند خانم باردار

به هر چیزی که می‌خوردم، می‌جویدم یا می‌نوشیدم شک داشتم، تقریباً غیر ممکن بود که در رستوران غذا بخورم. فکر می‌کردم که سرآشپز با دیدن شکم باردار من به فکر مسموم کردنم خواهد افتاد. بله، آدم عجیب غریبی شده بودم.

از خوردن هر نوع گوشت آماده‌ای دست کشیدم. شدید‌ترین ویارم به ساندویچ بود! عجیب عاشق ساندویچ بوقلمون، همبرگر، کباب و... شده بودم. آنقدر که شوهرم مجبور بود به صورت مخفیانه ساندویچ بخورد. (خیلی بد شد که هیچ کس به این خانم باردار نگفت که اگر تمامی غذاهای مورد علاقه‌اش را آنقدر داغ کند که از آن بخار بلند شود، می‌تواند از تمامی آن‌ها بخورد و شوهرش هم می‌توانست خیلی راحت جلوی او ساندویچش را بخورد.)

هر روز نهار ساندویچ گوشت آماده می‌خوردم. وقتی فهمیدم که این غذا ممکن است باعث ابتلا به باکتری لیستریوس شود (بیماری‌ای که عوارضی مثل آنفولانزا دارد و در ابتدا زیاد مهم به نظر نمی‌رسد، ولی باعث سقط جنین، مردن جنین در رحم و به دنیا آمدن جنین زودرس می‌شود)، یا در بدن به سرب (Pb) و جی اس (js) تبدیل شود، وحشت کردم. بعد فهمیدم که بادام زمینی و کره بادام زمینی هم قدغن شده است. تسلیم! (لازم نیست اینقدر ناراحت باشید؛ البته اگر در خانواده‌تان سابقه حساسیت نسبت به بادام زمینی ندارید.)

کتاب‌های بارداریم را می‌خواندم که به فصل ششم رسیدم و متوجه شدم که نباید چیز‌هایی را که تا به حال خورده بودم، می‌خوردم! پنیر فتا؟! هفته‌ها بود صبحانه پنیر می‌خوردم! سالاد یونانی هم همینطور! چرا این‌ها را در فصل ۱ نگفتند؟!

اما مساله اینجاست که بعضی از خانم‌ها همین که بفهمند بعضی از غذا‌ها را نمی‌توانند بخورند، بیشتر به آن علاقه‌مند می‌شوند. مادری که خواب سوشی می‌دید، قبل از بارداری آنقدر طرفدار غذا‌های دریایی نبود، اما می‌گوید بعداً عاشق این غذا شدم.

مواد غذایی که بارداران نباید مصرف کنند

• تخم مرغ، اگر به صورت کامل پخته نشده باشد (تخم مرغ کاملاً پخته مشکلی ندارد)
• آب میوه‌ها و شیر غیر‌پاستوریزه
• گوشت قرمز، مرغ و یا ماهی که خوب پخته نشده باشد.
• برخی ماهی‌ها، مثلاً کوسه، اره ماهی و... به دلیل عمر زیادشان ممکن است حاوی جیوه زیاد باشند. پس در تمام دوران بارداری و شیردهی از مصرف آن بپرهیزید. به دلیل وجود جیوه در اکثر اقلام ماهی بهتر است میزان ماهی مصرفی را محدود به یک وعده در هفته کرده و از انواعی مانند سالمون، ماهی تن کنسروی، میگو و استفاده نمایید. لازم به ذکر است از مصرف ماهی به طور کامل پرهیز ننمایید، زیرا ماهی حاوی اسیدهای چربی چون امگا۳ (omega-3) می‌باشد که برای رشد مغزی کودک بسیار لازم است.
• مصرف محدود کافئین. میزان مجاز آن حدود ۳۰۰ میلی‌گرم در روز بوده که حدود ۳ فنجان چای یا قهوه برای مصرف روزانه می‌باشد.
• غذاهای حاوی نیترات. مصرف غذاهایی مثل سوسیس، کالباس و نوشابه‌های گازدار، مخصوصاً در دوران بارداری، از نظر علم تغذیه توصیه نمی‌شود.
• پنیرهای نرم مثل پنیر فتا (پنیر سفید ایرانی)، پنیر بری و پنیر گورگونزالا و پنیرهای محلی ایرانی که شیرشان پاستوریزه نباشد. اگر شیر پاستوریزه باشد، هیچ مشکلی برای مصرف وجود نخواهد داشت.
• مصرف گوشت‌های دودی و گوشت‌هایی که به شیوه هایی غیر از پختن، قابل مصرف‌اند.
• میوه و سبزیجات تازه را به دقت شستشو داده و سپس مصرف نمایید.
• مواد غذایی که در خانواده به آن حساسیت وجود دارد، با دقت بیشتر مصرف نمایید. مثلاً اگر در خانواده‌تان به بادام زمینی حساسیت وجود دارد، در این دوران به دلیل تغییر حالات فیزیکیتان از آن‌ها اجتناب کنید.

دقت کنید که رژیم غذایتان شامل موارد تکراری نباشد و سعی بر این داشته باشید که غذاهایی متنوع مصرف کنید که هم از نظر مواد غذایی تامین شوید و هم خطر ابتلا به مسمومیت‌های غذایی در دوران بارداری را کاهش دهید.

• مصرف بیش از حد قرص‌ها و دیگر مکمل‌های حاوی ویتامین آ (A) باعث عقب ماندگی‌های ذهنی جنین می‌شود. سعی کنید این ویتامین را به صورت طبیعی دریافت کنید.

خوب پختن

جنی دین، متخصص تغذیه، می‌گوید: «گاهی اوقات خود غذا مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه اشکال در نحوه پخت آن است.»

راهنمایی زیر را دنبال کنید:

• دست‌هایتان را بشویید. قبل از آشپزی، بعد از دستشویی و بعد از دست زدن به حیوانات، آن‌ها را با صابون و آب ولرم بشویید.
• گوشت خام، گوشت پرنده و غذاهای دریایی را در محفظه‌های کیپ و هوا‌بندی شده و دور از غذا‌های آماده در یخچال نگه دارید.
• هنگام آشپزی، اول میوه‌ها و سبزیجات را خرد کنید، بعد سراغ گوشت خام، گوشت پرنده و غذا‌های دریایی بروید.
• بعد از خرد کردن گوشت خام، گوشت پرنده و گوشت‌های دریایی، سریع چاقو و تخته و نواحی که در آنجا گوشت را آماده کرده‌اید، با آب و صابون داغ بشویید.
• به خودتان زحمت آبکشی یا تمیز کردن گوشت خام، گوشت پرنده و ماهی را ندهید. این طوری فقط باکتری را در سینک ظرفشویی پخش می‌کنید. باکتری‌ها هنگام پختن گوشت از بین می‌روند.
• از دماسنج غذایی استفاده کنید. تا مطمئن شوید که تخم مرغ، گوشت قرمز، ماهی و گوشت پرنده را به اندازه کافی پخته‌اید.
• همه پس مانده‌های غذا و غذاهای فاسد شدنی را در یخچال یا در دمای زیر ۴۰ درجه نگهداری کنید.
• غذا‌های فاسد شدنی، پس مانده‌ها و غذا‌هایی که از قبل پخته شده‌اند را ظرف ۴ روز استفاده کنید؛ در غیر این صورت آن‌ها را دور بریزید.

توصیه مشاور: حتی المقدور از ظروف مسی سالم برای تهیه مواد غذایی استفاده نمایید و تا حد امکان از پخت مواد غذایی به طریقه ماکرو ویو خودداری نمایید و در صورت استفاده از ان فقط برای یک بار مجاز به گرم کردن غذا با ان هستید.